ย้อนอดีตล้านนา ตอน รวมเรื่องน่ารู้จากแผนที่เมืองนครเชียงใหม่

นครเชียงใหม่เป็นเมืองโบราณมีประวัติความเป็นมาสืบเนื่องยาวนานกว่า 700 ปี แต่ประวัติศาสตร์ของเมืองนครเชียงใหม่ที่พอจะใช้เป็นหลักฐานอ้างอิงนั้น ล้วนเป็นตำนานที่ได้มีการบอกและจดจารเป็นหลักฐานลงไว้ในใบลาน แต่ตำนานและคำบอกเล่าที่มีการบันทึกสืบต่อมานั้นก็มาจบสิ้นลงเพียงต้นสมัยพระอินทวิชยานนท์ครองนครเชียงใหม่ ซึ่งเป็นรอยต่อของการปฏิรูปการปกครองแผ่นดินล้านนาสู่การปกครองแบบมณฑลเทศาภิบาล ในช่วงปรับเปลี่ยนการปกครองจากประเทศราชมาสู่มณฑลเทศาภิบาล เพื่อรองรับการแผ่ขยายอิทธิพลของชาติมหาอำนาจตะวันตกเข้าสู่ดินแดนล้านนา และส่งผลให้ความเจริญจากกรุงเทพฯ หลั่งไหลมาสู่เมืองนครเชียงใหม่ จนก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรม รวมทั้งกายภาพของเมืองนครเชียงใหม่ต้องเปลี่ยนแปลงไปจนแทบไม่เหลือร่องรอยทางประวัติศาสตร์ แต่ก่อนที่ความเจริญทางวัตถุจะทำให้กายภาพของเมืองนครเชียงใหม่ต้องเปลี่ยนแปลงไปจนแทบไม่เหลือเค้าเดิมนั้น พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ก็ได้โปรดเกล้าฯ ให้กรมแผนที่ขึ้นไปสำรวจรังวัดและจัดทำแผนที่เมืองนครเชียงใหม่ไว้โดยละเอียดเมื่อราว พ.ศ.2428-29 และได้โปรดให้พิมพ์แผนที่ระวางนี้ขึ้นใช้ในราชการเมื่อราว พ.ศ.2436 รายละเอียดในแผนที่ระวางดังกล่าว นอกจากจะแสดงให้เห็นกายภาพและร่องรอยทางประวัติศาสตร์ของเมืองนครเชียงใหม่ในสมัยพระเจ้าอินทวิชยานนท์แล้ว จากการศึกษาและวิเคราะห์ข้อมูลเชิงกายภาพที่ปรากฏในแผนที่ระวางดังกล่าว นอกจากจากช่วยให้สามารถสืบค้นเรื่องราวของเมืองนครเชียงใหม่ย้อนหลังไปได้จนถึงสมัยพระเจ้ามังราย อันเป็นการเปิดมุมมองใหม่ทางประวัติศาสตร์ของเมืองนครเชียงใหม่แล้วยังช่วยให้การศึกษาร่องรอยทางประวัติศาสตร์ของโบราณสถานในเมืองนครเชียงใหม่หลายแห่งมีความกระจ่างชัดและสมบูรณ์ยิ่งขึ้น