เศษเสี้ยวแห่งสัจจะ

เฮราไคลตัส หรือ เฮราไคลตัสแห่งเอเฟซัส (Heraclitus of Ephesus: ราว 500 BCE) คือ ปราชญ์ตะวันตกในยุคโบราณ (ช่วง pre-Socratic) ที่น่าสนใจและน่าค้นหามากที่สุดท่านหนึ่งในแง่การสร้างความแตกต่างในกระบวนทัศน์ทางความคิดที่รบรากันระหว่างหมู่ปราชญ์ในยุคนั้น

ศาสตราจารย์ ดร.โสรัจจ์ หงศ์ลดารมภ์ กล่าวถึงคำสอนของเฮราไคลตัสไว้ว่า ""ลักษณะสำคัญของความคิดของเฮราไคลตัสก็คือว่าเขามีความคิดที่ไม่เหมือนกับนักปรัชญาตะวันตกคนไหนเลย ที่มองได้ว่าใกล้เคียงที่สุด อาจจะเป็นนักปรัชญาที่เรียกตัวเองว่า 'หลังสมัยใหม่นิยม' (postmodernism)... แนวคิดหลักของปรัชญาหลังสมัยใหม่นิยมก็คือความเชื่อที่ว่าความเข้าใจเนื้อแท้ หรือการมีความรู้ที่แท้จริงนั้น เป็นสิ่งที่เป็นไปไม่ได้ เนื่องจากตัวแก่นของการมีความรู้เช่นนั้น ได้แก่ตัวผู้รู้ เป็นอะไรที่ไม่ได้มีอยู่จริงอย่างเป็นภววิสัย""

ทางด้าน ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.วรยุทธ ศรีวรกุล อดีตนายกสมาคมปรัชญาและศาสนาแห่งประเทศไทย ก็กล่าวว่า ""เฮราไคลตัสคือผู้ให้กำเนิดและแผ้วถางทางให้กับปรัชญากระบวนการของโลกตะวันตกในปัจจุบัน""

คำกล่าวที่มีชื่อเสียงมากๆ ของเฮราไคลตัสก็คือ ""ทุกอย่างไหลไป ไม่มีอะไรหยุดนิ่ง"" เป็นคำกล่าวที่นักปรัชญารุ่นหลังอย่าง เพลโต กับ ซิมพลิคิอุส บอกว่าเป็นทรรศนะของเฮราไคลตัสที่ต้องยึดตาม

เพลโต ได้กล่าวถึงทรรศนะของเฮราไคลตัสไว้อย่างชัดเจนในงานเรื่อง Cratylus ไว้ดังนี้ τὰ ὄντα ἰέναι τε πάντα καὶ μένειν οὐδέν ซึ่งแปลเป็นภาษาไทยว่า สิ่งต่างๆ เคลื่อนไหวไป และทุกๆ สิ่งไม่มีอะไรอยู่นิ่ง

แม้ปรัชญานิพนธ์ของเฮราไคลตัสได้หล่นหายสาบสูญไปตามกาลเวลา แต่ ณ วันนี้สำนักพิมพ์สมมติได้มีโอกาสพิมพ์คำสอนที่หลงเหลืออยู่ ซึ่งรวบรวมไว้ใน 'เศษเสี้ยวแห่งสัจจะ' เล่มนี้