เที่ยวพม่า (ในอดีต)

เรื่องเที่ยวเมืองพม่า (ในอดีต) นี้ สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงเล่าตามที่ได้เสด็จไปทอดพระเนตรเห็นมาด้วยพระองค์เอง ประกอบกับความรอบรู้ที่ทรงศึกษาค้นคว้ามาด้วยความชำนิชำนาญเป็นพหุสูต จึงเป็นหนังสือที่น่าอ่านอย่างยิ่งเรื่องหนึ่งในกระบวนพรรณนาว่าด้วยเรื่องราวต่าง ๆ ของประเทศพม่า เพื่อนบ้านของเรา ตลอดจนเรื่องราวที่พม่าเคยเกี่ยวข้องกับไทยเรามาแต่ก่อนอย่างไร ๆ นั้นด้วย ผู้อ่านจะได้รับความรู้ทั้งในทางภูมิศาสตร์ ประวัติศาสตร์ โบราณคดี ศาสนคดี ขนบธรรมเนียมประเพณี วัฒนธรรม และอื่น ๆ อีกหลายประการ ความรู้ต่าง ๆ ดังกล่าวมานี้เป็นเรื่องที่เกี่ยวกับพม่าโดยตรงก็จริง แต่พม่ากับไทยมีเรื่องราวเกี่ยวข้องกันมามากในประวัติศาสตร์ เพราะฉะนั้น เรื่องที่สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงพรรณนาไว้ในหนังสือนี้ จึงมีเกี่ยวโยงถึงไทยด้วยโดยตลอดตั้งแต่ต้นจนปลาย ผู้อ่านจะได้ทราบเรื่องราวเก่า ๆ ของไทย ควบคู่กันไปกับเรื่องราวของพม่าที่ทรงนำมาเล่าเป็นตอน ๆ ด้วยความเพลิดเพลินและน่าสนใจไม่เบื่อหน่าย บางตอนผู้อ่านจะเห็นได้ว่า ขนบธรรมเนียมประเพณีและวัฒนธรรมบางอย่างของพม่ากับของไทยเหมือนกันอย่างน่าพิศวง ข้อสำคัญคือ ขนบธรรมเนียมในราชสำนักพม่าที่ดูคล้ายกันกับขนบธรรมเนียมไทยแต่โบราณมาก ซึ่งผู้อ่านจะได้พบในตอนที่พรรณนาว่าด้วยปราสาทราชมณเฑียรและเครื่องยศของพม่าในหนังสือนี้ ข้อที่เหมือนกันและคล้ายกันเช่นนี้ อาจเป็นเพราะพม่ากับไทยได้รับแบบวัฒนธรรมมาจากอินเดียด้วยกันแต่ดึกดำบรรพ์ แต่ข้อนั้นจะเหมือนกันได้ก็เพียงโครงสร้าง ส่วนรายละเอียดที่มาเพิ่มขึ้นหรือมาแก้ไขในเมืองไทยกับเมืองพม่า อาจเผอิญเหมือนกันด้วยต่างคิดไปโดยบังเอิญ ยากที่จะเป็นไปได้ มิฉะนั้น ก็คงเป็นเพราะฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งเอาอย่างกัน จึงเหมือนกัน ซึ่งสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพจะทรงชี้ให้เห็นชัดในข้อนี้ ในส่วนวัฒนธรรมทางศิลปะนั้น ปรากฏชัดทีเดียวว่าพม่าเอาแบบอย่างของไทยไปใช้มาก เช่น เครื่องดนตรี การฟ้อนรำ การเล่น ตลอดจนลวดลายกระบวนช่าง เป็นต้น สิ่งที่น่าภูมิใจสำหรับไทยเราก็คือ อะไรที่เรียกว่าเป็นแบบไทย (พม่าเรียก "แบบโยเดีย") แล้ว ก็เป็นที่นับถือกันในพม่าว่าดีทั้งนั้น ข้อความที่กล่าวมานี้ ผู้อ่านจะได้ทราบโดยละเอียดในหนังสือนี้