พระราชหัตถเลขาส่วนพระองค์ ร.5 เสด็จฯประพาสยุโรปฯ พ.ศ.2440 (ปกแข็ง)

พระราชหัตถเลขาส่วนพระองค์ สมเด็จพระรามาธิบดี ศรีสินทรมหาจุฬาลงกรณ์

พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระราชทานแด่สมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรม

ราชินีนาถ พระพันปีหลวง ในเวลาที่ทรงสำเร็จราชการแผ่นดินต่างพระองค์ เมื่อเสด็จ

พระราชดำเนินประพาสยุโรป พ.ศ. ๒๔๔o

"ถึงแม่เล็ก.

ด้วยตั้งแต่ฉันออกมาครั้งนี้ ยังไม่เคยได้ความคับแนเดือดร้อนเหมือนอย่างครั้งนี้เลย

การที่แม่เล็กรู้สึกหนักในเรื่องที่ฉันจะมาเมืองฝรั่งเศสประการใด ขอให้เข้าใจว่าฉันหนัก

กว่าสิบเท่าอยู่แล้ว เพราะเป็นผู้ที่มาเอง

เนื่องจากสยามต้องเจ็บซ้ำน้ำใจจากกรณีพิพาทครั้งสำคัญกับฝรั่งเศส ในเหตุการณ์

วิกฤตการณ์ปากน้ำ หรือวิกฤตการณ์ ร.ศ. ๑๑๒"