ภูมิศาสตร์เมือง (URBAN GEOGRAPHY) (ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 2)

พื้นผิวโลกบริเวณที่มนุษย์อยู่อาศัยแบ่งเป็น 2 ส่วน คือ เมืองและชนบท โลกปัจจุบันประชากรเมืองและประชากรชนบทมีสัดส่วนที่ใกล้เคียงกัน อย่างไรก็ดี ประชากรเมืองมีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้นเรื่อยๆ เกิดเมืองเล็กใหญ่จำนวนมาก ภายในเมืองจึงเป็นที่รวมกิจกรรมของมนุษย์ นวัตกรรม ความล้ำสมัย อีกทั้งปัญหาด้านต่างๆ พร้อมไปกับการรุกพื้นที่ชนบทและสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติเพื่อขยายเมือง การใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติที่มีอยู่อย่างจำกัดหรือใช้แล้วหมดไป อีกทั้งการเผชิญกับการรับมือกับการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศ จึงเป็นปัญหาสำคัญอีกเรื่องหนึ่งที่ส่งผลกระทบต่อวิถีชีวิตของชาวเมืองทั่วโลก อย่างไรก็ดี แม้ว่าเมืองจะเป็นที่รวมของปัญหาด้านต่างๆ เมืองยังคงพัฒนาอย่างต่อเนื่องตามยุคสมัยและความก้าวหน้าทางวิทยาการ เทคโนโลยี และทัศนคตดของชาวเมือง เมืองจึงมีการปรับเปลี่ยนและเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา ไม่หยุดนิ่ง ทั้งในเชิงบทบาทหน้าที่ ขนาดและลำดับชั้นของเมือง ประเภทของเมือง แบบรูปและโครงสร้างการใช้ที่ดินภายในเมือง เป็นต้น

โครงสร้างของเนื้อหาในหนังสือฉบับนี้ (ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 2) แบ่งออกเป็น 14 บท สรุปได้โดยย่อดังนี้บทที 1 เป็นบทนำ บทนี้อธิบายความสำคัญของภูมิศาสตร์เมือง รวมถึงพัฒนาการของแนวการศึกษาภูมิศาสตร์เมืองโดยย่อทั้งในด้านแนวคิด ปรัชญา และวิธีการศึกษา รวมทั้งหัวข้องานวิจัยที่เป็นกระเสนิยมในหมู่นักภูมิศาสตร์เมืองในปัจจุบันนอกจากนี้ ในบทที่ 1 นี้ ได้อธิบายและแนะนำภาพรวมเกี่ยวกับบทต่างๆ ในหนังสือเล่มนี้ด้วย

ในบทที่ 2 - 5 มีเนื้อหาเกี่ยวกับการศึกษาระบบเมือง (การศึกษาเมืองในฐานะเป็นสมาชิกของภูมิภาค ประเทศ หรือโลก) มีหัวข้อเกี่ยวกับนิยามเมือง กำเนิดและพัฒนาการของแหล่งชุมชนเมืองและเมือง การกลายเป็นเมือง หน้าที่ ขนาด และการกระจายของเมือง และ ฐานเศรษฐกิจและเขตอิทธิพลของเมือง โดยในบทที่ 2 ยังได้รวบรวมและอธิบายพัฒนาการของเมืองในยุคต่าง ๆ จากอดีตจนถึงปัจจุบันในภาพรวม รวมทั้งให้ข้อมูลเกี่ยวกับกำเนิดและพัฒนาการของแหล่งชุมชนเมืองในประเทศไทยไว้ในตอนท้ายของบท ส่วนในบทที่ 3 - 5 ผู้เขียนยังได้ให้ตัวอย่างงานวิจัยที่นำแนวคิดและหลักการตามที่ได้อธิบายไว้ในบทต่าง ๆ มาใช้ศึกษาเมืองในบริบทของประเทศไทยไว้ในตอนท้ายของบท

ในบทที่ 6 - 12 มีเนื้อหาเกี่ยวกับการศึกษาเมืองในฐานะระบบ (การศึกษาและวิเคราะห์รายละเอียดภายในเมือง) มีหัวข้อเกี่ยวกับโครงสร้างภายในเมือง การใช้ที่ดินประเภทที่อยู่อาศัย พาณิชยกรรม และอุตสาหกรรม การคมนาคมขนส่งภายในเมือง ปัญหาเมืองและการแก้ไข และ แนวคิดและแนวทางเพื่อการพัฒนาเมือง ทั้งนี้ ในตอนท้ายของทุกบท ผู้เขียนยังได้ให้ตัวอย่างงานวิจัยที่นำแนวคิดและหลักการตามที่ได้อธิบายไว้ในบทต่าง ๆ เพื่อแสดงการประยุกต์ใช้ในบริบทของประเทศไทย

บทที่ 13 เป็นบทใหม่ที่เพิ่มเข้ามาในหนังสือเล่มนี้ (ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 2) มีเนื้อหาเกี่ยวกับเมืองในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงได้ บทนี้เขียนเพิ่มขึ้นตามคำเสนอแนะของผู้ทรงคุณวุฒิ เพื่อให้เห็นภาพประเทศไทยและเมืองของประเทศไทยในบริบทของภูมิภาคเอเชียตะวันออกเรียงใต้ โดยเน้นการศึกษาตามมุมมองทางภูมิศาสตร์ เนื้อหาประกอบด้วยภาพรวมของ ภูมิภาคและประชาคมอาเขียน และ นำเสนอประเด็นเกี่ยวกับเมืองในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงได้ทั้งในแง่ของประวัติศาสตร์และพัฒนาการของเมือง แนวคิดและแบบจำลองของเมือง และเมืองสำคัญในภูมิภาคนี้บทที่ 14 เป็นบทสุดท้าย เป็นบทที่เพิ่มเข้ามาในหนังสือเล่มก่อนหน้านี้ (ฉบับปรับปรุงใหม่) มีเนื้อหาเกียวกับตัวอย่าง

งานวิจัยด้านภูมิศาสตร์เมืองที่ผู้เขียนได้ทำวิจัยไว้โดยผู้เขียนมีความตั้งใจที่จะแสดงให้ผู้อ่านเห็นการนำเอาความรู้เกียกับเมืองทั้งในแง่ทฤษฎี หลักการ และแนวคิดต่าง ๆ ในงานภูมิศาสตร์เมืองในบทต่าง ๆ ก่อนหน้านี้ มาประยุกต์ ปรับใช้กับข้อมูล ต่าง ๆ ที่มีอยู่ในปัจจุบัน ทั้งนี้ ผู้เขียนคาดหวังว่าบทนี้จะช่วยทำให้ผู้อ่านเห็นภาพการทำวิจัยตามแนวทางภูมิศาสตร์เมืองได้ชัดเจนยิ่งขึ้น นอกจากนี้ ตอนท้ายสุดของบทนี้เป็นบทสรุปท้ายเล่ม เพื่อให้ผู้อ่านขมวดรวมความรู้ความเข้าใจที่ได้รับจากการ อ่านหนังสือเล่มนี้

อนึ่ง หนังสือเรื่อง ภูมิศาสตร์เมือง จัดพิมพ์ก่อนหน้านี้แล้วรวม 3 ครั้ง ครั้งที่ 1 และครั้งที่ 2 จัดพิมพ์เมื่อ พ.ศ. 2564ครั้งที่ 3 (ฉบับปรับปรุงใหม่) จัดพิมพ์เมื่อ พ.ศ. 2567 โดยเพิ่มเนื้อหาเกี่ยวกับตัวอย่างการวิจัยในมุมมองภูมิศาสตร์เมือง 1 บท ส่วนหนังสือเล่มนี้ มีการเพิ่มเนื้อหาเกี่ยวกับเมืองในตะวันออกเฉียงใต้อีกหนึ่งบท จัดพิมพ์เป็นครั้งที่ 4 ชื่อ หนังสือภูมิศาสตร์เมือง ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 2 ซึ่งจะจัดพิมพ์ใน พ.ศ. 2568